gan
Gwennan Jenkins
Ciosg Cwrtnewydd ar ei newydd wedd. Llun gan Rhidian Evans ar facebook.
Mae Cyngor Cymuned Llanwenog wedi ennill Gwbor ‘Prosiect Treftadaeth Gorau’ Cymru yng ngwobrau Un Llais Cymru 2020. Dyma’r trydydd tro iddynt dderbyn gwbor gan Un Llais Cymru am y gwaith cymunedol y maent yn eu cyflawni.
Prynodd Cyngor Cymuned Llanwenog 6 o’r hen giosgs ffôn haearn bwrw coch yn 2009 oddi wrth BT am £1. Mae pob un o’r ciosgs ym Mhlwyf Llanwenog. Roedd y Cynghorwyr Cymuned yn teimlo ei bod yn bwysig eu cadw yn y gymuned, yn hytrach na chael gwared â nhw’n llwyr o’r safle, gan mai’r teimlad oedd eu bod yn rhan o dreftadaeth y cymunedau.
Yn wir, rhestrir rhai o’r ciosgs gan CADW, un ym mhlwyf cyfagos Capel Dewi, yn giosg coch math K6 a adeiladwyd o haearn bwrw yn ôl cynllun safonol yn 1936 gan Giles Gilber Scott.
Mae’r ciosgs yn cynnwys plât ffowndri boglynnog “Lion Foundry Co Ltd, Kirkintilloch’”.
Unwaith y gwnaed y trosglwyddiad i’r Cyngor Cymuned gan BT, cafodd y ffonau eu tynnu allan. Aeth y Cyngor ati i’w glanhau a’u paentio a gosod hysbysfwrdd ymhob un ohonynt, a’u gwneud ar gael i bob un o’r 10 pentref / pentreflan yn y Plwyf.
Cysylltodd grŵp cymunedol ‘Pobl Cwrtnewydd People’ â’r Cyngor i ofyn a allent osod silffoedd yn y ciosg yng Nghwrtnewydd i’w defnyddio’n Siop Cyfnewid Llyfrau; cefnogwyd hyn a gosodwyd arwyddion ar y ciosg. Y cam nesaf oedd fod pentref cyfagos, Drefach, eisiau gwneud yr un peth. Bu’n fenter lwyddiannus iawn ac mae llyfrau o bob math ar gael, ynghyd â chylchgronau a jig-sos.
Yna cysylltodd Sioe Cwmsychpant â’r Cyngor, gan eu bod wedi codi arian i brynu tri diffibriliwr. Gofynasant a ellid eu gosod yn y ciosgs, a gwnaed hynny ar unwaith, ac mae pwyllgor y Sioe yn gyfrifol am archwilio’r peiriannau bob wythnos.
Yna cafodd yr arwyddion ‘Ffôn’ uwchben drysau’r ciosgs eu newid i arwyddion ‘Diffibriliwr’ yn yr un ffont. Ac ym mis Awst penderfynwyd paentio’r tri chiosg sy’n cynnwys diffibrilwyr mewn lliw leim gyda sticyr chevron adlewyrchol o gwmpas y drws.
Mae’r Cyngor wedi sicrhau defnydd newydd i’r ciosgs, sy’n rhan annatod o dreftadaeth ein pentrefi, fel y gall cenedlaethau’r dyfodol eu mwynhau am amser maith i ddod. Beth am fynd ati i drafod y syniad yn eich Cynghorau Cymuned chi?