gan
Ifan Meredith
Yn Ionawr 2022, bu penderfyniad byddai adolygiad o ddarpariaeth chweched dosbarth yng Ngheredigion yn cael ei gynnal. Yn ôl Cyngor Sir Ceredigion mae’r ddarpariaeth bresennol yn anghynaliadwy yn ariannol. Fel rhan o’r ymgynghoriad cafodd 5 opsiwn eu hystyried wrth gamu i’r dyfodol.
Fel rhan o’r ymgynghoriad, lansiwyd holiadur i’r cyhoedd lle ymatebodd 598 o ddisgyblion, 652 o rieni a 51 o athrawon. Mae’r adolygiad hwn hefyd yn ystyried data megis niferoedd dysgwyr, cyllid a niferoedd cyrsiau yn y Gymraeg a’r Saesneg.
Erbyn hyn (5.11.23), mae penderfyniad wedi ei wneud gan gabinet Cyngor Sir Ceredigion i ystyried opsiwn ‘Status Quo+’ ac ‘Arbenigo Llawn ar 1 safle’ wrth gynnal prawf dichonoldeb. Mae Status Quo+ yn edrych ar lywodraethu holl chweched dosbarth Ceredigion gan un bwrdd tra bod Arbenigo Llawn ar 1 safle yn ystyried cau holl chweched dosbarth y sir ac adleoli mewn un safle.
Un o’r prif resymau dros y newid yw bod y ddarpariaeth bresennol yn anghynaliadwy yn ariannol.
“rhagolygon economaidd ar gyfer yr awdurdod ddim yn addawol a bod rhesymoli gwasanaethau yn anorfod”
Mae’r adroddiad gan Gyngor Sir Ceredigion yn datgan bod 40% o gohort blwyddyn 11 Ceredigion yn gadael yr ysgol. Rhwng 2014 a 2021, mae niferoedd y dysgwyr sy’n astudio ôl-16 yng Ngheredigion wedi disgyn o 535 i 390 ac o ganlyniad, mae’r cyllid sydd ar gael gan Lywodraeth Cymru yn lleihau hefyd gyda gostyngiad o £273,000 o flwyddyn academaidd 2021/22 i 2022/23- cwymp o 7.05%.
Un o’r ysgolion lleol fydd yn cael ei heffeithio gan y newidiadau yw Ysgol Bro Pedr yn Llanbed.
Mae Martha Thomas yn un o Brif Swyddogion yn Chweched dosbarth Ysgol Bro Pedr. Mae Martha yn ddiolchgar am yr holl brofiadau mae hi wedi eu derbyn yn y chweched dosbarth ac yn “anghytuno’n llwyr” gyda chanoli’r chweched dosbarth yng Ngheredigion.
“Rwy’n rhagweld safon addysg Ceredigion yn gwaethygu”
Poena Martha am yr effaith câi’r cynllun i gau holl chweched dosbarth Ceredigion ar iechyd meddwl disgyblion wrth iddi bryderi y byddai disgyblion yn cael “diffyg sylw oherwydd y raddfa mawr” gyda holl ysgolion yn ymuno.
“Hollol yn erbyn cau 6ed dosbarth Bro Pedr”
Yn ôl y cynghorydd Sir lleol, Ann Bowen Morgan mae yna “anawsterau economaidd” i’w profi yn bresennol ond ei bod yn credu byddai cael un llywodraethiant yn “welliant”.
“Mae Llambed mewn ardal wledig a bydde’n anodd i’r disgyblion orfod teithio falle awr neu fwy yn y bore i gyrraedd Coleg 6ed dosbarth.”
Mae Maer y Dref, Rhys Bebb Jones hefyd yn credu bod colli chweched dosbarth o fewn ysgolion yn golygu “colli modelau rôl i ddisgyblion” gan fod y chweched yn cynnig cyfle i fyfyrwyr ddatblygu sgiliau hyder i fod yn arweinwyr.
Mae’r ffigyrau diweddaraf yn dangos bod gwariant Cyngor Sir Ceredigion ar addysg ôl-16 yn £4,194,750 sydd yn £408,519 yn fwy na’r gyllideb mae’r cyngor yn derbyn wrth Lywodraeth Cymru.
“effaith ar safon yr addysg mewn ardaloedd cefn gwlad”
Yn ôl Cyngor Tref Llanbed, byddai colli’r chweched mewn ysgolion yn arwain at broblemau recriwtio staff gan na fyddai modd denu’r staff sydd eu hangen i gynnal safonau uchel yr addysg. Maent hefyd yn poeni am yr effaith ar fusnesau’r dref gan mai ond disgyblion chweched yr ysgol sydd yn cael mynd i’r dref adeg cinio.
“Mae’r ieuenctid sydd yn y chweched yn cefnogi’r dref yn economaidd wrth wario yn y siopau megis amser cinio ac ar ôl ysgol. Mae Llanbed ar ei hennill o’r defnydd a’r cysylltiadau hynny rhwng yr ysgol â’r dref.”
Ychwanega Cyngor Tref Llanbed bod gwaredu chweched dosbarth o ysgolion Ceredigion yn golygu byddai llai o fyfyrwyr yn dewis astudio yng Ngheredigion gan fyddai pobl ifanc yn cael eu “colli o’u bro enedigol”.
“effaith andwyol ar yr amgylchedd”
Pryder arall yw am yr amgylchedd a phwysleisia’r Cyngor Tref ar yr effaith byddai cynllun i ganoli’r chweched ar yr amgylchedd oherwydd yr angen byddai i deithio ledled y sir i gyrraedd y ganolfan benodol. Yn ychwanegol, nodwyd yn yr adroddiad “bod angen gwell trefniadau cludiant, yn arbennig o ardaloedd mwy gwledig.”
Yn gyfredol, mae canlyniadau’r holiadur yn dangos bod 39 o’r ymatebion gan ddysgwyr yn cerdded i’r ysgol neu goleg, 30 yn teithio llai na 10 munud mewn cerbyd a 51 yn teithio 10-20 munud mewn cerbyd.
Mae’r ymgynghoriad bellach wedi dod i ben ac mae prawf dichonoldeb yn cael ei gynnal ar hyn o bryd. Gyda phwysau ariannol yn gwasgu ar boced awdurdodau lleol Cymru, mae toriadau yn parhau i gael eu profi mewn ysgolion ledled y sir. Nid oes yna ddyddiad cychwyn y newidiadau wedi ei gyhoeddi yn swyddogol.